Borowicz zauważa Majewskiego, który usiłuje dostać się do młyna i ostrzega kolegów. Szantażowany przez inspektora donosiciel próbuje popełnić samobójstwo.

Walecki protestuje przeciw insynuacjom prof. Kostruliewa, potem koledzy wzniecają bunt. Marcin zostaje pobity przez zbirów nasłanych przez ojca Biruty.

Andrzej Radek zarabia korepetycjami i pisaniem prac za bogatych kolegów. Przedrzeźniają oni nieobytego chłopaka i ośmieszają go wobec profesorów. Za bójkę zostaje usunięty z gimnazjum.

Na błoniach Marcin z kolegami próbuje strzelać ze starego pistoletu. Przyłapani na gorącym uczynku, trafiają do szkolnej kozy. Nieoczekiwanie umiera matka chłopca.

Marcin jedzie z matką na egzamin do kieleckiego gimnazjum. Dostaje się na korepetycje do nauczyciela Majewskiego i bez kłopotu zdaje do klasy wstępnej. Czeka go życie w hałaśliwej gromadzie.

Do Owczar przyjeżdża inspektor. Gdy wiejskie kobiety skarżą mu się, że nauczyciel 'tylko po rusku uczy', urzędnik zmienia swoją opinię o pedagogu.